raku 01

De oorsprong:

Raku is vermoedelijk ontstaan in het begin van de 16e eeuw in Korea. De techniek is in Japan tot grote bloei gekomen. In de 14e eeuw had het theedrinken zich daar tot een ceremonie ontwikkeld.
Het gebruik van deze volgens de Raku techniek vervaardigde theekom was zeer persoonlijk, en veelal was het in de lagere klasse een familie erfstuk, daar de techniek werd toegepast op het keizerlijk hof. De keizer was een goddelijkheid en deze dronk maar eenmalig uit dezelfde theekom, waarna deze werd doorgegeven aan een lagere.

De techniek is dan ook in de loop der jaren veranderd, tegenwoordig hebben wij onze eigen westerse Raku kunstvorm.

Oxidatie
Bij de oxidatie is tijdens het stoken en/of  bij het afkoelen zuurstof aanwezig (Oxigen = Zuurstof); waardoor de aanwezige metalen in de scherf en glazuur als kleurmakers zichtbaar zijn. In een elektrische oven is tijdens het bakken zuurstof aanwezig, hier is dus sprake van oxidatie.

Reductie
Om een reductiereactie te krijgen wordt gestookt in een zuurstofarme omgeving. Dit wordt gedaan door de producten te laten afkoelen in een ton met stro of zaagsel. Doordat de werkstukken heet zijn verbranden de organische stoffen in de ton. Hierbij wordt zuurstof uit de omgevingslucht verbruikt en ontstaat een zuurstofarm milieu. In de scherf en het glazuur zijn metalen aanwezig. Bij het reductieproces komen deze tevoorschijn in de vorm van metaallusters. Om te voorkomen dat na het reductieproces alsnog oxidatie kan plaatsvinden, worden de werkstukken gefixeerd door tot kamertemperatuur af te koelen in koud water.

De kleisoort die men voor deze techniek tegenwoordig gebruikt, is verrijkt met zilverzand of chamotte. Dit is nodig om de immense spanningen die ontstaan bij de grote temperatuurverschillen op te vangen.

Instuctie voor een ochtend Rakustoken:

  1. Lever je werkstuk af voor paardenhaarstook, dat is de opwarm-oven-stook, deze wordt opgewarmd tot 800 graden. (tussen 700 en 500 graden brand het haar in de scherf).
  2. Dompel, kwast of overgiet in één keer het glazuur over je werkstuk, niet te dun maar ook niet te dik. Controleer dus de dikte van de glazuur alvorens je begint met opbrengen.
  3. Maak de onderkant van je werkstuk goed schoon.
  4. Plaats het geglazuurde werkstuk op een warmtebron.
  5. Pas wanneer je werkstuk door en door droog is mag het in de raku-oven geplaatst worden.
  6. Na ± 30 a 45 minuten (als de temperatuur 1000 graden en de glazuur uitgesmolten is) mag het deksel er af.
  7. Uitladen met de rakutang, even op de grond laten staan, en hup in de zaagselton, snel bedekken met zaagsel en de deksel op de ton . . . . afsluiten (eventueel natte doek over de ton tegen het roken).
  8. Na ± 30 minuten mag de zaagselton open. Eventueel je werkstuk in water fixeren of laten afkoelen en schoonpoetsen met een schuursponsje.

Tips:

  • Als je werkstuk uit meerdere delen bestaat, geen glazuur opbrengen waar de onderdelen elkaar raken.
  • Werkstukken moeten voorgebakken zijn op ± 900 graden.
  • Wees aanwezig bij het uitladen van jouw eigen werkstuk en geef instructies.
  • Bedenk van te voren hoe je werkstuk in de oven komt te staan, maak eventueel hulpstukken. De ovenwand en ovenplaat moeten schoon blijven, dus vrij van glazuur.
  • Draag oude niet synthetische kleding.
  • Zorg dat je warm blijft, het is een buiten gebeuren.
  • De dampen van chemicaliën zijn giftig, dus niet inademen! Let op de veiligheid van uzelf en anderen.

“Ieder neemt deel aan het rakustoken op eigen risico.”

Proces
Raku is een stooktechniek voor aardewerk ± 1000 ºC op lage temperatuur met een snelle stookcyclus. De voorgebakken werkstukken worden met een tang roodgloeiend uit de oven gehaald. Hierna wordt het werkstuk in/met brandbaar materiaal bedekt. Hierdoor vindt reductie plaats door gebrek aan zuurstof. Zo ontstaan er kleuren en effecten op de scherf. De ongeglazuurde scherf wordt zwart in het zaagsel door de koolstofdamp. De geglazuurde scherf verandert van kleur en/of gaat craqueleren door snelle verhitting en afkoeling en deels door de glazuursamenstelling. Het eventueel laten schrikken van het werkstuk dient ook om de reductie te fixeren. Let op bij potten met een kleine opening, laat eerst de ontwikkelde stoom ontsnappen, anders explodeert de pot.

Kleur

  • Koperoxide in de glazuur geeft brons en tucois.
  • Mangaan geeft roze.
  • Kobalt wordt blauw.
  • Zilvernitraat geeft goudgele kleur.
  • Koperchloride/Kopersulfaat geeft turcois.

De dampen van bovengenoemde chemicaliën die in de glazuur aanwezig zijn, zijn giftig, dus niet inademen! Let op de veiligheid van uzelf en anderen.

De klei-body komt onder grote spanning/druk te staan tijdens het stookproces. Een grove open samenstelling van de klei en dunne wanden geven minder scheuren of barsten. Aangepaste vormgeving, -ronde vorm klein van stuk -voorverwarmen van de werkstukken, -extra toevoeging van chamotte, zand 10%-30%, talk enz. . . . . geeft meer overlevingskansen.

Speel je eigen Raku-spel met aarde, vuur, water en zuurstof…